Knus en Bosch

Afbeelding: uitsnede van een postuum portret van Jheronymus Bosch door een onbekende kunstenaar, 1585

* * *

Column voor Zout magazine, september 2022

* * *

Er waait een herfstwind door de museumwereld – of een lentewind, het is maar hoe je het beleeft. Een bonte stoet van directeuren neemt afscheid: Sjarel Ex van Boijmans van Beuningen, Ralph Keuning van Museum de Fundatie, Arnoud Odding van Rijksmuseum Twenthe en de Museumfabriek, Peter Schoon van het Dordrechts Museum, Jan Teeuwisse van Museum Beelden aan Zee, en Charles de Mooij van Het Noordbrabants Museum in ’s-Hertogenbosch.

Ik wil hier graag iets aardigs zeggen over mijn vertrekkende Brabantse collega. Na een korte loopbaan als geschiedenisleraar belandt De Mooij rond 1986 bij Het Noordbrabants Museum. Als conservator maakt hij daar in 2005 ‘Knus – Nederland in de jaren ‘50’. Door de laagdrempelige opzet trekt de tentoonstelling 165 bezoekers uit alle lagen van de bevolking. ‘Knus’ is het schoolvoorbeeld van een inclusieve tentoonstelling, toen dat begrip nog niet werd gekleurd door etniciteit, gender en seksuele voorkeur.

In 2016 presenteert De Mooij als directeur zijn pièce de résistance: ‘Jheronimus Bosch – Visoenen van een Genie’. In drie maanden komen 400.000 bezoekers naar ‘s-Hertogenbosch om de schilderijen en tekeningen te bewonderen. The Guardian kopt: ‘Dutch museum achieves the impossible with new Hieronymus Bosch show’. De Mooij zorgt ervoor dat de ambities van museum en stad elkaar versterken. Wanneer de resultaten worden geëvalueerd, zegt bijna 60% van de Bosschenaren trotser te zijn op hun woonplaats.

‘Knus’ en ‘Bosch’ komen voort uit dezelfde overtuiging. De Mooij wil dat een museum voor iedereen aantrekkelijk, herkenbaar en toegankelijk is. Als geen ander heeft De Mooij begrepen dat een museum in ‘de provincie’ andere eisen stelt – en andere kansen biedt – dan een randstedelijk museum. Identiteit en verbondenheid, in combinatie met visie en een lange adem – dat is zijn succesformule. 

Het laatste woord laat ik aan hemzelf: ‘Kijk naar deze boom. Je takken kunnen nog zo ver de lucht in groeien maar je moet nooit vergeten waar je vandaan komt, waar je geworteld bent.’