Image: bottle from the Forbes Pigment Collection
* * *
Please scroll down for Dutch. This is the foreword for the publication of Sikkens Foundation and ArtEZ press with the full text and wonderful photos of the Forbes Pigment Collection. The book can be ordered via ArtEZ press: www.artezpress.artez.nl/en/webshop
* * *
Colours can’t be without light. On a dark night, the sea is not blue. When the lights in a museum are shut off, the paintings become lifeless. Light needs a source and a destination. The source can be natural (sun, moon and stars), artificial (gas, incandescent and LED lamps) or a combination of both. The destination of light is the human eye – this is not a question of anthropocentrism, it’s the essence of the concept of visibility. Thanks to light, we can perceive the world, enjoy that perception and turn it into the onset of analysis and contemplation. And thanks to light, we can have full awareness of the sensation of colour.
Colours have a source and a destination of their own. Among other things, they come about through the dispersion of light in a prism or because substances reflect a certain colour. These colours or pigments occur naturally in people, animals, plants and minerals. The fact that they also can be made through chemical processes was accidentally discovered by William Perkins. When one of his numerous attempts to make quinine failed, it yielded a new substance, mauveine, which stands at the threshold of the modern dye industry. In the Forbes Pigment Database, mauveine is described as ‘a gray-violet dye that is the base of mauve’.
This database is drawn from the Forbes Pigment Collection, which at present is kept in the Straus Center for Conservation and Technical Studies at Harvard University. The collection contains over three thousand natural and synthetic colouring agents. In this Mondrian Lecture Dr Narayan Khandekar, director of the Strauss Center, takes us on a tour of this amazing universe. He tells about the origins of the pigments and their cultural uses. At the same time, he convincingly demonstrates that pigments are essential building blocks of the unique nature – perhaps even the authenticity – of a work of art. The research into the faded wall paintings by Mark Rothko is a fine example of this.
The relation between the source and destination of colour also lies at the heart of the Sikkens Foundation. Created at the initiative of the visionary paint manufacturer August M. Mees, the foundation aims to ‘stimulate social, cultural and scientific developments in society in which colour plays a specific role’. It has been fulfilling this aim for more than half a century, in particular by organising the Mondrian Lecture and awarding the Sikkens Prize. This year, the Sikkens Prize is being given to designer Hella Jongerius in recognition of her research into colour, and application of, colour. As a result of her uncompromising approach, her use of colour is never cosmetic, but always the pure expression of her sensitivity.
The interplay between colours and light, between source and destination manifests itself as fleetingly as it does majestically in the rainbow. In the Biblical myth of the Flood, this phenomenon seals a new pact between God and man. Not until after the Renaissance did man realise that a rainbow does not consist of a limited series of colours, but an infinite amount of colour gradations. Perhaps it is precisely because of this infinitude – which we sooner feel than understand – that colour remains a source of inspiration and a steadfast symbol of hope. During the Strauss Center’s recent move, nobody would have been amazed by the discovery of a forgotten bottle containing an iridescent haze, labelled ‘Sample of a rainbow – date unknown’.
* * *
Kleuren kunnen niet zonder licht. In een donkere nacht is de zee niet blauw. Wanneer het licht in een museum uitgaat, worden de schilderijen levenloos. Licht heeft een bron en een bestemming. De bron kan natuurlijk zijn (zon, maan en sterren), kunstmatig (gas-, gloei- en ledlampen) of een mengsel van beide. De bestemming van licht is het menselijk oog. Dat is geen kwestie van antropocentrisme, maar de essentie van het begrip ‘zichtbaarheid’. Dankzij het licht kunnen we de wereld waarnemen, van die waarneming genieten en haar tot inzet maken van analyse en beschouwing. En dankzij het licht dringt de sensatie van kleuren ten volle tot ons door.
Kleuren hebben een eigen bron en een bestemming. Ze ontstaan onder andere door de breking van het licht in een prisma of doordat stoffen een bepaalde kleur reflecteren. Deze kleurstoffen of pigmenten komen van nature voor in mensen, dieren, planten en mineralen. Dat ze ook langs chemische weg kunnen worden samengesteld, werd bij toeval ontdekt door William Perkins. Toen een van zijn talrijke pogingen om kinine te maken mislukte, ontstond een nieuwe stof – mauveïne – die aan het begin staat van de moderne verfindustrie. In de Forbes Pigment Database wordt mauveïne omschreven als ‘a gray-violet dye that is the base of mauve’.
Deze database is gebaseerd op de Forbes Pigment Collection die tegenwoordig is ondergebracht bij het Straus Center for Conservation and Technical Studies van de universiteit van Harvard. De collectie omvat meer dan drieduizend natuurlijke en kunstmatige kleurstoffen. In deze Mondrian Lecture leidt Dr. Narayan Khandekar, de directeur van het Strauss Center, ons rond door dit verbazingwekkende universum. Hij vertelt over de herkomst van de pigmenten en hun culturele bestemming. Daarbij laat hij overtuigend zien dat de kleurstoffen essentiële bouwstenen zijn van de uniciteit – misschien zelfs de authenticiteit – van een kunstwerk. Het onderzoek naar de vervaagde muurschilderingen van de schilder Mark Rothko vormt daarvan een fraai voorbeeld.
De relatie tussen de bron en de bestemming van kleur ligt ook aan de basis van de Sikkens Foundation. Ontstaan als initiatief van de visionaire verffabrikant August M. Mees heeft de stichting als doel ‘het stimuleren van die sociale, culturele en wetenschappelijke ontwikkelingen in de samenleving waarbij kleur een specifieke rol speelt’. Zij geeft daaraan al langer dan een halve eeuw invulling, in het bijzonder door het organiseren van de Mondrian Lecture en door het toekennen van de Sikkens Prize. Dit jaar wordt de Sikkens Prize uitgereikt aan de ontwerper Hella Jongerius als erkenning voor haar onderzoek naar en toepassing van kleur. Door een compromisloze benadering is haar kleurgebruik nooit cosmetisch, maar vormt het steeds de zuivere uitdrukking van haar sensitiviteit.
De wisselwerking tussen kleuren en licht, en tussen afkomst en bestemming manifesteert zich even vluchtig als monumentaal in de regenboog. In de Bijbelse zondvloedmythe bezegelt dit verschijnsel een nieuw verbond tussen God en mensen. Het duurde tot na de renaissance voor men zich realiseerde dat een regenboog niet bestaat uit een beperkte kleurenreeks, maar uit een oneindig aantal kleurschakeringen. Misschien is het die oneindigheid – die we eerder voelen dan begrijpen – waardoor kleur een bron van inspiratie blijft, en een onwrikbaar symbool van hoop. Het had dan ook niemand verwonderd als er bij de recente verhuizing van het Straus Center een vergeten flesje was aangetroffen met een iriserende nevel en het etiket ‘Sample of a rainbow – Date unknown’.
Dingeman Kuilman – Teksten 